Zgodnie z art. 1 ust.1 o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy zalicza się następujące okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym:
1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy
w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika
w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Ad.1.
Zgodnie z art. 553 k.c. za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Z kolei definicję rolnika indywidualnego można odnaleźć w art. 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. A zatem jest to osoba fizyczna będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.
Do okresu, 5 lat zalicza się okres zamieszkiwania w innej gminie bezpośrednio poprzedzający zmianę miejsca zamieszkania, jeżeli w gminie tej jest albo była położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład ww. gospodarstwa rolnego.
Osoba fizyczna osobiście prowadzi gospodarstwo rolne, jeżeli:
a) pracuje w tym gospodarstwie
b) podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie;
2) posiada kwalifikacje rolnicze, jeżeli
a) uzyskała wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, zasadnicze branżowe, średnie, średnie branżowe lub wyższe lub
b) uzyskała tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy lub tytuł zawodowy mistrza, w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej, lub
c) uzyskała wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie lub średnie branżowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
d) posiada co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie.
Mając na względzie powyższe osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego, oznacza faktyczną pracę wykonywaną samodzielnie lub przy pomocy innych osób (rodziny, bliskich), na własny rachunek. Praca ta nie jest ograniczona żadnymi ramami czasowymi, a zatem nie jest istotne, kiedy ją podjęto. Dodatkowo również można zaliczyć okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym współmałżonka.
Ad.2.
W okresie przed 1 stycznia 1983 r. dla zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym istotne jest przejęcie gospodarstwa od rodziców lub teściów i jego prowadzenie.
Okres pracy w gospodarstwie rolnym przed ww. datą może zostać pracownikowi zaliczony do stażu pracy pod warunkiem, że pracownik po 16 r.ż. pracował w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów i gospodarstwo to następnie objął i prowadzi je osobiście albo ze współmałżonkiem.
Pod pojęciem „objęcie gospodarstwa” należy rozumieć rozpoczęcie samodzielnego lub ze współmałżonkiem prowadzenia gospodarstwa rolnego rodziców albo teściów w charakterze właściciela posiadającego ten tytuł na podstawie obowiązujących wówczas form nabycia własności, tj. dziedziczenie, przekazanie gospodarstwa rolnego w formie darowizny, kupna-sprzedaży, umowa zamiany, przekazanie nieodpłatne gospodarstwa rolnego następcy w zamian za emeryturę, w myśl przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych, przeniesienie własności nieruchomości rolnej w drodze umowy o dożywocie w zamian za zapewnienie zbywcy dożywotniego utrzymania, wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, zapewnienie odpowiedniej pomocy i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawienie mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom.
Sam zaś czas „objęcia gospodarstwa” nie został ściśle określone w czasie, nie musi więc następować w trakcie lub bezpośrednio po okresie świadczenia pracy w gospodarstwie rodziców lub teściów, może zatem nastąpić w wiele lat po tych faktach, także po zawarciu związku małżeńskiego, po podjęciu pracy zawodowej itp.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 października 1994 r. (sygn. akt I PRN 82/94, OSNP 1995/2/23) stwierdził, że do pracowniczego stażu pracy wlicza się okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym rodziców, poprzedzające objęcie gospodarstwa rolnego teściów i rozpoczęcie jego prowadzenia, jeżeli przypadają one w czasie przed zatrudnieniem pracownika w ramach stosunku pracy niezależnie od tego, czy jest to gospodarstwo, z którego okres pracy danego pracownika ma ulec wliczeniu do pracowniczego stażu pracy. W uchwale z dnia 8 czerwca 1993 r. (sygn. akt I PZP 20/93, OSNC 1994/1/9) wyjaśnił, że w sytuacji, gdy po okresie pracy w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców dana osoba obejmuje gospodarstwo teściów i rozpoczyna jego prowadzenie osobiście lub ze współmałżonkiem, okres tej pracy przypadający po ukończeniu 16 roku życia, na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym podlega wliczeniu do stażu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej.
Ad.3.
Warunkiem zaliczenia okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy po 1 stycznia 1983 r. jest:
- praca w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika,
- spełnienie warunków uznania za domownika w rozumieniu przepisów
o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zgodnie z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników warunkami uznania osoby za domownika konieczne jest:
- ukończenie 16 lat,
- pozostawanie z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkiwanie na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie
- stała praca w gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Pod pojęciem osoby bliskiej rolnikowi należy rozumieć osoby powiązane z rolnikiem więzami rodzinnymi (najczęściej najbliżsi krewni lub małżonek, ale mogą być także dalsi krewni, powinowaci), jak również osoby związane z rolnikiem więzami o charakterze emocjonalnym, czy wreszcie pozostające z nim w faktycznym związku (np. konkubinat). Zawsze jednak będzie to osoba, której osobiste relacje z rolnikiem uzasadniają wykonywanie pracy bez wynagrodzenia w gospodarstwie rolnika.
Przesłanka stałej pracy w gospodarstwie nie będzie spełniona, jeśli dana osoba pracowała będzie w gospodarstwie rolnym jedynie dorywczo. „Stale” oznacza bowiem niezmiennie, jednakowo, nieustannie, zawsze, ciągle, przez cały czas.
Przy wliczaniu pracy w gospodarstwie należy mieć także na względzie definicję „gospodarstwa rolnego”. Zgodnie z art. 553 ustawy z dnia
23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz.93 ze zm.), za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Natomiast jeśli chodzi o definicję gospodarstwa rolnego to ta definicja podobnie jak wielkość gospodarstwa rolnego na przestrzeni lat ulegała dużym zmianom.
Do dnia 30 września 1990 r. pojęcie gospodarstwa rolnego zostało określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 listopada 1964 r.
w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 45, poz. 304 z póżn. zmianami).
Zgodnie z tym rozporządzeniem przez gospodarstwo rolne rozumiało się gospodarstwo, którego minimalna norma obszarowa kształtowała się
w następujący sposób:
- od 28 listopada1964 r. do 22 grudnia 1971 r. - 2 ha,
- od 23 grudnia 1971 r. do 30 czerwca 1989 r. - 5 ha,
- od 1 lipca 1989 r. do 30 września 1990 r. - 1 ha
- od 1 października 1990r. w Kodeksie cywilnym nie określono minimalnej normy obszarowej gospodarstwa rolnego.
W związku z tym, że przepisy kodeksu cywilnego obecnie nie określają minimalnej normy obszarowej gospodarstwa rolnego, to aby móc ocenić, czy nieruchomości rolne wraz z budynkami, inwentarzem są gospodarstwem rolnym można brać pod uwagę przepisy podatkowe i się nimi posiłkować.
Zgodnie z tymi przepisami przez gospodarstwo rolne rozumie się obszar gruntów, którego powierzchnia przekracza 1ha fizyczny lub 1 ha przeliczeniowy. Tak więc podstawowym wyznacznikiem uznania gruntów za gospodarstwo rolne jest ich powierzchnia.
W przypadku działu specjalnego produkcji rolnej, mimo braku wymaganej dla gospodarstwa rolnego powierzchni, okresy jego prowadzenia mogą zostać uwzględnione do stażu pracowniczego.
